ΤΑ ΣΚΙΤΣΑ ΤΟΥ ΜΩΑΜΕΘ

Συγκλονίζεται αυτές τις ώρες η υφήλιος από τις αντιδράσεις που έχει προκαλέσει στον ισλαμικό κόσμο η άρνηση κατά κύριο λόγο των κυβερνήσεων της Δανίας και της Νορβηγίας να αποδοκιμάσουν την ενέργεια της δημοσίευσης των δώδεκα σκίτσων που «απεικονίζουν» τον Προφήτη Μωάμεθ. Ο υπουργός Εσωτερικών της Γαλλίας Ν. Sarkozy συνεχάρη τον Πρωθυπουργό της Δανίας Α. Rasmussen για την αποφασιστικότητά του να υπερασπιστεί την «ελευθερία της έκφρασης». «Η ελευθερία της έκφρασης δεν είναι θέμα προς διαπραγμάτευση και δεν βλέπω κανένα λόγο να δοθεί σε μια θρησκεία κάποια ιδιαίτερη μεταχείριση», δήλωσε ο κ. Sarkozy. Τουναντίον ο Πρωθυπουργός της Γαλλίας Dominique de Villepin, θέλοντας να εκφράσει την θέση της κυβέρνησης, δήλωσε ότι η ελευθερία της έκφρασης υπήρξε μια αναγκαιότητα στη Γαλλία, αλλά και ο σεβασμός υπήρξε εξίσου σημαντικός. Η θέση της κυβέρνησης της Μ. Βρετανίας στο θέμα εκφράστηκε δια του υπουργού των Εξωτερικών Jack Straw, ο οποίος δήλωσε ότι «η αναδημοσίευση αυτών των σκίτσων υπήρξε προσβλητική, αναίσθητη, ασεβής και λανθασμένη». Οι ΗΠΑ δια του Kurtis Cooper, εκπροσώπου του State Department, τηρούν την ίδια στάση στο θέμα με τον Dominique de Villepin και την Μ. Βρετανία. «Όλοι αναγνωρίζουμε πλήρως και σεβόμαστε την ελευθερία του Τύπου και της έκφρασης αλλά αυτή πρέπει να είναι συνδεδεμένη με την υπευθυνότητα του τύπου. Η υποκίνηση του θρησκευτικού ή εθνικού μίσους με αυτόν τον τρόπο δεν είναι αποδεκτή. Καλούμε σε ανοχή και σεβασμό όλων των κοινοτήτων για τις θρησκευτικές τους πεποιθήσεις και πρακτικές». Μετά ταύτα οποιοσδήποτε ήθελε ερωτηθεί ποία εκ των δύο παραπάνω αντιλήψεων εκφράζει τις αντιλήψεις του ευρωπαϊκού Διαφωτισμού, η απάντηση προφανέστατα θα ήταν, ότι η θέση των κυβερνήσεων της Δανίας, της Νορβηγίας και του Sarkozy στο συγκεκριμένο ζήτημα είναι απόλυτα σύμφωνη με τα ιδεώδη του ευρωπαϊκού Διαφωτισμού και ότι η θέση του Dominique de Villepin, όπως και των κυβερνήσεων της Μ. Βρετανίας και των ΗΠΑ δεν έχει καμία σχέση μ’ αυτά τα ιδεώδη. Ωστόσο, η ιστορικός Gertrude Himmelfarb, συγγραφέας του σχετικά πρόσφατου βιβλίου με τον τίτλο «The Roads to Modernity: The British, French, and American Enlightenments» (Knopf, 2004 $25, 304 pp.) θα απαντούσε, όπως άλλωστε υποδηλώνει και ο τίτλος του αμέσως πιο πάνω βιβλίου της, ότι υπάρχει εκτός του υπερτιμημένου και πασίγνωστου γαλλικού και ο υποτιμημένος και άγνωστος αγγλοαμερικανικός Διαφωτισμός. Υπάρχει από την μια μεριά ο Διαφωτισμός των γάλλων φιλοσόφων (Rousseau, Voltaire, Diderot) χαρακτηριστικό των οποίων ήταν ο ελιτισμός του Ορθού Λόγου και το αντιθρησκευτικό τους μένος (η συντριβή της θρησκείας, κατά την άποψή τους, θα παρείχε την ευκαιρία να καθιερωθεί ο Λόγος ως ανώτατη αρχή για την κοινωνία), που κατέληξε στις φρικαλεότητες της Γαλλικής Επανάστασης και από την άλλη πλευρά ο Διαφωτισμός του Adam Smith, του Edmund Burke, του David Hume και του Tocqueville, στο επίκεντρο του οποίου ήταν όχι το ατομικό συμφέρον ή ο Λόγος, αλλά η έννοια της συμπόνιας και του οίκτου (compassion). Ο Burke είχε έναν βαθύ σεβασμό για τους καθιερωμένους θεσμούς ενώ από την μεριά του ο Adam Smith θεωρούσε ότι η θρησκευτική ανεκτικότητα και η θρησκευτική ελευθερία ήταν ουσιαστικές για την συνεκτικότητα της κοινωνίας και συντηρητικές όλων των άλλων ελευθεριών. Ο Adam Smith και ο David Hume έβλεπαν το εμπόριο ως μέσο εκπολιτισμού και όχι την επιβολή του Λόγου. Την ώρα που η βρετανική ιδέα του οίκτου προχώρησε σε ποικίλες πολιτικές πρακτικές βελτίωσης, για να ανακουφίσει τα κοινωνικά προβλήματα, η γαλλική έκκληση στο Λόγο δεν μπορούσε να ικανοποιηθεί με τίποτα λιγότερο από τη "αναγέννηση" του ατόμου με το Λόγο. Μετά ταύτα, πως θα μπορούσε η σύγχρονη πνευματική ελίτ της ηπειρωτικής Ευρώπης, να επιδείξει σεβασμό και ανοχή στις μάζες των μουσουλμάνων και στις θρησκευτικές τους πεποιθήσεις; Νοσταλγούν απλά το Ροβεσπιέρο!!