ΔΕΛΤΙΟ ΤΥΠΟΥ
http://cm.greekhelsinki.gr/index.php?sec=192&cid=929
23 Ιουλίου 2005
Θέμα: Δύο κείμενα για την τουρκική μειονότητα στην Ελλάδα
Το Ελληνικό Παρατηρητήριο των Συμφωνιών του Ελσίνκι (ΕΠΣΕ) επισημαίνει δύο πολύ σημαντικά άρθρα για την τουρκική μειονότητα στην Ελλάδα που δημοσιεύτηκαν πρόσφατα στην «Αυγή». Εκφράζουν απόψεις αντίστοιχες –αν όχι πιο «σκληρές»- με εκείνες που εκπρόσωπος της μειονότητας παρουσίασε πριν δύο μήνες στον ΟΗΕ και η «Ελευθεροτυπία» έσπευσε να χαρακτηρίσει απόψεις της Τουρκίας καθώς τα αναφερόμενα προβλήματα έχουν δήθεν επιλυθεί (βλπ. εδώ) .
ΑΥΓΗ
17-7-2005
Αγώνας από τη μειονότητα και την αριστερά
Του Μουσταφά ΜΟΥΣΤΑΦΑ
“Υπάρχει μία και μοναδική μειονότητα στην Ελλάδα, θρησκευτική, η μουσουλμανική μειονότητα της Θράκης, η οποία απολαμβάνει όλα τα δικαιώματα: και αυτά που πηγάζουν από τη Συνθήκη της Λωζάνης και εκείνα που παραχωρεί το ελληνικό Σύνταγμα, άρα είναι προνομιούχος”.
Αυτά ακούγονταν από επίσημα χείλη μέχρι τις αρχές της δεκαετίας του ‘90, όταν γινόταν κάποια συζήτηση για τα δικαιώματα της μειονότητας της Θράκης.
Από τις αρχές της δεκαετίας του ‘90 μπήκαμε στον αστερισμό της “ισονομίας-ισοπολιτείας”. Επί οικουμενικής κυβέρνησης Ζολώτα, με το μνημόνιο των τριών αρχηγών διαπιστώθηκε ότι το καθεστώς διακρίσεων και πιέσεων είχε φθάσει στα όριά του και αποφασίσθηκε η άρση των “κατασταλτικών μέτρων” των διακρίσεων και των περιορισμών.
Όντως, σταδιακά άρχισαν τότε να αίρονται τα πάμπολλα διοικητικά μέτρα που έκαναν αβίωτο τον βίο των μειονοτικών και σιγά-σιγά ο κόσμος άρχισε να ανασαίνει.
Αυτή η αλλαγή πλεύσης έγινε αναγκαστικά, για λόγους σκοπιμότητας, και όχι για να εφαρμοσθούν δημοκρατικές αρχές. Δεν συνοδεύθηκε από πολιτικές επούλωσης των πληγών της μακρόχρονης πολιτικής των διακρίσεων. Δεν συνοδεύθηκε από ενεργές πολιτικές για το κλείσιμο του μεγάλου ψυχικού χάσματος -κοινωνικού, οικονομικού και μορφωτικού- που δημιουργήθηκε όλα αυτά τα χρόνια ανάμεσα στα σύνοικα στοιχεία.
Οι δομές άσκησης μειονοτικής πολιτικής παραμένουν αμετάβλητες, χωρίς καμμιά αυτοκριτική, χωρίς να δίνει λόγο κανείς. Το κλιμάκιο του υπουργείου Εξωτερικών για τη Θράκη ζει και βασιλεύει, και μάλιστα από την Καβάλα μετακόμισε στην Ξάνθη. Το ίδιο και το Συντονιστικό Γραφείο για τη Μειονοτική Εκπαίδευση. Η Ειδική Παιδαγωγική Ακαδημία Θεσσαλονίκης -δημιούργημα της χούντας- παραμένει και παράγει εκπαιδευτικούς απολύτως ανεπαρκείς για την εποχή μας. Στον μαθητικό πληθυσμό υπάρχει μεγάλη διαρροή από την εννιάχρονη υποχρεωτική εκπαίδευση.
Η καπνοκαλλιέργεια, βασική ενασχόληση του αγροτικού πληθυσμού, κινδυνεύει με αφανισμό. Παραμένουν άλυτα προβλήματα που σχετίζονται με τη διαχείριση των κοινωφελών ιδρυμάτων -τα λεγόμενα βακούφια-, την εκλογή των μουφτήδων, αποτελώντας εστίες τριβής.
Ο νομικός μαραθώνιος της Τουρκικής Ένωσης Ξάνθης, καθώς και των άλλων συλλόγων, οδεύει μάλλον προς το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο αντί το θέμα να λυθεί εδώ.
Θα μπορούσε κανείς να απαριθμήσει και άλλα προβλήματα. Η αναφορά σ’ αυτά δεν έχει στόχο να μηδενίσει, να αρνηθεί τα όσα θετικά έχουν γίνει μέχρι σήμερα από το 1990. Δεν είναι στείρα αντιπολίτευση, ούτε μόνιμη γκρίνια. Είναι υπαρκτά προβλήματα που πρέπει να γίνουν αντικείμενο διαλόγου και να βρουν τη λύση τους. Ιδίως όσοι έχουν ευθύνη, τα πρόσωπα και τα κόμματα, υποστηρίζουν ότι το καθεστώς “ισονομίας και ισοπολιτείας” θα τα λύσει όλα. Άλλοι λένε ότι τις λύσεις θα δώσει η ανάπτυξη της περιοχής. Άλλοι ευελπιστούν στην εξομάλυνση των ελληνοτουρκικών σχέσεων και στην ευρωπαϊκή προοπτική της Τουρκίας. Όμως “αυτόματοι πιλότοι” και “από μηχανής θεοί” δεν υπάρχουν.
Μέχρι το 1990 δόθηκε ένας σκληρός αγώνας από τη μειονότητα και από την αριστερά, από τις δημοκρατικές δυνάμεις της χώρας, για να καταγγελθούν τα δεινά που υπέφερε η μειονότητα. Ο αγώνας αυτός ήταν δύσκολος και με πολύ κόστος. Αυτός ο αγώνας ήταν ο κύριος λόγος για την αλλαγή πλεύσης στη μειονοτική πολιτική το 1990.
Σήμερα, ο αγώνας πρέπει να συνεχισθεί πάνω στα υπαρκτά, ζωτικά προβλήματα που προαναφέρθηκαν. Οι συνθήκες είναι οπωσδήποτε καλύτερες, αλλά τα προβλήματα ζητούν πιο περίπλοκους, πιο λεπτούς χειρισμούς και παρεμβάσεις.
Όσοι πρωτοστάτησαν στα δύσκολα, πέτρινα χρόνια της μειονότητας στην προάσπιση των δικαιωμάτων της και τώρα θα πρωτοστατήσουν για την επίλυση των προβλημάτων της.
Ο Μουσταφά Μουσταφά είναι γιατρός, τέως βουλευτής του Συνασπισμού.
Ο εχθρός του ουμανισμού
Του Σταμάτη ΣΑΚΕΛΛΙΩΝΑ
Ο λόγος και πάλι για την μειονότητα της Θράκης. Θέλετε να την πούμε μουσουλμανική, θέλετε τουρκική, θέλετε τουρκο-μουσουλμανική, στην ουσία τίποτε δεν αλλάζει. Δεν αλλάζει τίποτε ούτε για τη μειονότητα, ούτε για την πραγματική αντιμετώπισή της από το ελληνικό κράτος. Πέρασαν κοντά δεκαπέντε χρόνια από τότε που ο τότε πρωθυπουργός Κωνσταντίνος Μητσοτάκης διακήρυττε, από την πλατεία Ειρήνης της Κομοτηνής, την πολιτική της ισονομίας και της ισοπολιτείας. Για μένα εκείνη η μέρα ήταν μέρα ντροπής. Πώς; Παραξενεύεστε; Μα για σκεφτείτε το, μια χώρα μέλος της Ε.Ε., μια χώρα που έχει υπογράψει ένα σωρό συνθήκες για τα ανθρώπινα δικαιώματα, αυτά τα δικαιώματα τα στερούσε από τους πολίτες της. Πολίτες της ελληνικής δημοκρατίας. Και όλα αυτά μέχρι τη τελευταία δεκαετία του 20ού αιώνα. Επομένως ποιος άνθρωπος καλής θέλησης δεν θα ντρεπόταν για τη χώρα του;
Η μειονότητα, όπως και κάθε μειονότητα στο βαλκάνιο περίγυρό μας, αντιμετωπίστηκε πάντα ως η “πέμπτη φάλαγγα”, ως ο “εχθρός”, όχι του λαού αλλά του έθνους. Σήμερα ασφαλώς τα πράγματα έχουν αλλάξει. Οι πολίτες της μειονότητας μπορούν να χτίσουν, μπορούν να έχουν δίπλωμα οδήγησης, μπορούν και να περάσουν στα πανεπιστήμια της χώρας. Λύθηκαν λοιπόν τα προβλήματα; Ναι, θα έλεγε ο οποιοσδήποτε κρατικός παράγοντας, απ’ αυτούς μάλιστα που ασκούν την επίσημη πολιτική. Ναι, θα έλεγε και ο οποιοσδήποτε πολίτης που δεν θέλει να σπάσει το κεφάλι του με μειονότητες και συναφή “παράταιρα” πράγματα. Ναι, θα έλεγε και ο “εθναμύντωρ”. Αυτός μάλιστα θα πρόσθετε πως αδικούνται οι Έλληνες της περιοχής, παρόλο που είναι πλειονότητα. Ναι, θα έλεγε και η Εκκλησία. Αφού μπορούν οι μειονοτικοί να λατρεύσουν το δικό τους Θεό, ανεμπόδιστα. Άλλωστε, ο Αρχιεπίσκοπος δεν είναι αγνώμων. Δεν μπορεί να ξεχάσει ότι ο Μουφτής Κομοτηνής στο θέμα τον ταυτοτήτων είχε την ίδια θέση με αυτόν. Επομένως, ποιο είναι το πρόβλημα;
Αφ’ ης στιγμής και ο υφυπουργός των Εξωτερικών, Ροδοπαίος βουλευτής, Ευριπίδης Στυλιανίδης δηλώνει ότι είναι υποδειγματικές οι σχέσεις χριστιανών και μουσουλμάνων στην περιοχή της Θράκης, δεν υπάρχει λόγος να αμφισβητήσει κανείς την εθνική ομοφωνία για το ζήτημα αυτό. Επιτρέψτε μου όμως, να σας πω ότι τα πράγματα δεν είναι πάντα όπως φαίνονται.
Κανείς δεν μιλά σήμερα στη Κομοτηνή για την “κλεμμένη γη”, για τις περιουσίες δηλαδή μειονοτικών πολιτών που πουλήθηκαν για ένα κομμάτι ψωμί σε Έλληνες, επειδή οι μειονοτικοί ήταν έτοιμοι να φύγουν φοβισμένοι. Κανείς δεν λέει για τα περίφημα δάνεια της Αγροτικής Τράπεζας, δάνεια που πήραν πολλοί Κομοτηναίοι Έλληνες που πλούτισαν από αγορές μειονοτικών ιδιοκτησιών. Κανείς δεν θέλει να θυμάται πως και το Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης είναι κτισμένο πάνω σε μειονοτική γη, γη που απαλλοτριώθηκε. Κανείς δεν μιλά σήμερα στην Κομοτηνή για τα θλιβερά επεισόδια του 1989-1990. Είναι προφανές πως η όποια συζήτηση γύρω από αυτά τα ζητήματα είναι ενοχλητική. Πέρασαν και έφυγαν. Πολλώ δεν μάλλον, δεν γίνεται συζήτηση και για τα άλλα τρομερά γεγονότα του 1975. Γεγονότα που έλαβαν χώρα την εβδομάδα ανάμεσα στις δύο Κυριακές των δημοτικών εκλογών. Με λίγα λόγια, κανείς δεν συζητά για τις αιτίες των πέτρινων χρόνων της Θράκης. Γιατί αν γίνει αυτή η συζήτηση, πολλοί θα αισθανθούν άβολα πολιτικά. Όμως σήμερα η ελληνική δημοκρατία αισθάνεται λιγότερο ένοχη για τη συμπεριφορά της έναντι της μειονότητας. Η μειονότητα έχει όλα τα δικαιώματα, που φτάνουν στο σημείο να εκλέγουν οι μειονοτικοί και δημάρχους. Όχι, μην βιάζεστε. Όχι δημάρχους στη Κομοτηνή ή τη Ξάνθη. Ούτε βέβαια Νομάρχες.
Η ελληνική δημοκρατία, “δημοκρατικά”, φρόντισε για αυτό. Έκανε τις υπερνομαρχίες. Έτσι λοιπόν, τόσο η Ξάνθη όσο και η Ροδόπη “περιφρουρήθηκαν”. Ποτέ δεν θα εκλεγεί μειονοτικός Νομάρχης. Όμως αυτός ο “δημοκρατικός ξεσηκωμός” άφησε και μερικούς “λεκέδες”. Είναι οι άνθρωποι φαντάσματα, οι ανιθαγενείς. Αυτοί που έχασαν την ελληνική ιθαγένεια και γυρνούν σαν σκιές της δημοκρατίας στα στενά της Κομοτηνής και της Ξάνθης με το δελτίο ανιθαγενούς. Σήμερα στη Θράκη πρέπει να είναι γύρω στα 400 άτομα. Πρόσφατα ο γενικός γραμματέας της Περιφέρειας, απαντώντας σε ερώτησή μου σχετικά με τους ανιθαγενείς, είπε ότι είναι ντροπή στην Ελλάδα σήμερα να υπάρχουν άνθρωποι χωρίς ιθαγένεια. Τον ευχαρίστησα για την διαπίστωσή του, αλλά εγώ δεν μπορώ να κάνω κάτι άλλο για αυτό, παρά μόνο να ρωτάω. Εκείνος έχει την εξουσία, όπως και οι πριν απ’ αυτόν.
Εδώ και χρόνια, γίνεται μια μεγάλη συζήτηση για την εκλογή του Μουφτή και για την εκλογή των διαχειριστικών επιτροπών. Δηλαδή των επιτροπών εκείνων που θα διαχειρίζονται την περιουσία της μειονότητας. Αλλά ας τελειώνουμε με αυτά. Ένα εκλεκτορικό σώμα, παρόμοιο με την Ιερά Σύνοδο, μπορεί να εκλέγει τον θρησκευτικό ηγέτη της μειονότητας. Και ασφαλώς πρέπει να γίνουν εκλογές για τις διαχειριστικές επιτροπές. Μόνο φοβικά συμπλέγματα εμποδίζουν την ελληνική δημοκρατία να λύσει αυτά ζητήματα. Και μια ανόητη από κάθε άποψη αντίληψη περί αμοιβαιότητας. Αλλά ελάχιστοι άνθρωποι λένε το εξής απλό: πως ο θρησκευτικός ηγέτης της μειονότητας πρέπει να έχει μόνο και αυστηρά θρησκευτικές εξουσίες. Δεν μπορεί να έχει κοσμικές αρμοδιότητες. Δεν μπορεί, με λίγα λόγια, όσο και αν τα εξωραΐσουμε, να ισχύει στις μέρες μας η σαρία, δηλαδή ο ιερός νόμος. Υποκριτικά, η ελληνική πολιτεία δηλώνει ότι σέβεται την ελευθερία της μειονότητας. Ασφαλώς. Γιατί αν τεθεί θέμα απάλειψης των κοσμικών αρμοδιοτήτων του Μουφτή, πώς θα αποφύγουν τα δύο κόμματα εξουσίας την ίδια έντονη συζήτηση για τον χωρισμό Εκκλησίας και Κράτους; Α, ναι η ελληνική δημοκρατία είναι τόσο ευαίσθητη σε αυτά τα ζητήματα. Δεν μπορεί να κάνει κάτι μονομερώς. Δεν θέλει να κατηγορηθεί για παραβίαση ανθρωπίνων δικαιωμάτων.
Όμως ας μιλήσουμε καθαρά. Το ελληνικό κράτος, ακριβώς επειδή είναι λιγότερο ένοχο επί της ουσίας θεωρεί ότι έκανε το καθήκον του. Και σήμερα 8.500 οικογένειες μειονοτικών ζουν από τον καπνό. Δηλαδή κάπου 30.000 άνθρωποι. Μόνο στη Ροδόπη. Αλλά ο καπνός δεν δίνει πια εισόδημα. Και θα συνωθούνται οι νέοι άνθρωποι στο περιθώριο της Κομοτηνής. Θα είναι το νέο προλεταριάτο που θα ζητά μεροκάματο και δεν θα το βρίσκει. Αλλά αυτό δεν είναι δουλειά της ελληνικής δημοκρατίας. Είναι δουλειά του νέου συντηρητισμού. Του χαμογελαστού συντηρητισμού. Του θρησκευτικού συντηρητισμού. Δεν θα πάρει πολύ χρόνο και τα στελέχη, τα χαμογελαστά στελέχη του νέου θρησκευτικού συντηρητισμού θα κυριαρχήσουν στη μειονοτική κοινωνία. Και αυτό θα σημάνει την ολοκληρωτική ήττα του ουμανισμού. Τότε η γυναίκα θα βάζει τη μαντίλα, όχι γιατί το λέει ο άντρας αλλά γιατί η ίδια θα νοιώθει την ανάγκη. Ο νέος συντηρητισμός θα είναι παρών για να στηρίξει την αποδόμηση του όποιου κράτους πρόνοιας. Γιατί αυτό δεν θα χρειάζεται, αφού θα είναι θρησκευτική υποχρέωση του ενός να στηρίζει τον άλλο.
Όλα αυτά, για τα οποία αγωνίστηκε η δημοκρατική Αριστερά στη Θράκη, από τον καιρό των πέτρινων χρόνων και δώθε, θα είναι απλώς τα απομεινάρια ενός τραυματικού παρελθόντος. Γιατί τελικά ο “εχθρός” αυτού του ουμανισμού είναι ο θρησκευτικός συντηρητισμός, είτε μουσουλμανικός είτε χριστιανικός. Εκεί είναι το πρόβλημα. Όταν οι άνεργοι μειονοτικοί θα ζητούν να πιαστούν από τους θεσμούς, οι θεσμοί, όπως συμβαίνει εδώ και χρόνια, δεν θα είναι εκεί για να τους στηρίξουν. Και μόνη “ελπίδα” τους θα είναι η “μεταφυσική”.
Αλλά η ελληνική δημοκρατία, μέχρι τώρα, ποτέ δεν είδε τα μεγάλα κοινωνικά προβλήματα. Και μοιραία, η ιντελιγκέντσια της μειονότητας αντέγραψε τις πρακτικές των ταγών της πλειονότητας. Αυτή η αντιγραφή οδήγησε, σε πρόσφατο συνέδριο για τον πολιτισμό του Συλλόγου Επιστημόνων της Μειονότητας στη Κομοτηνή, να “εξοριστεί”, χωρίς καν μια αναφορά, ο δάσκαλος, ποιητής και αριστερός, ο Μεμέτ Τσολάκ, που πνίγηκε πριν από χρόνια σε ένα ποτάμι της περιοχής. Τι θα γίνει λοιπόν;
Δεν είμαι ούτε ιερομάντης, ούτε προφήτης. Εκείνο που μπορώ να πω είναι πως τελικά η Κομοτηνή, ως πόλη-σύμβολο, πρέπει να ανοίξει μια μεγάλη συζήτηση, όσο κι αν είναι οδυνηρή, για τα πέτρινα χρόνια. Και από την άλλη, πρέπει να γίνουν όλα όσα πρέπει να γίνουν, και ακόμη περισσότερα, για να νιώσουν κι οι πολίτες της μειονότητας ότι τα τραύματα και οι πληγές μπορούν να επουλωθούν.
Πριν από λίγο καιρό έγινε στη Κομοτηνή η τρίτη συνάντηση των δύο μειονοτήτων, της Ρωμαίικης της Πόλης και εκείνης της τουρκομουσουλμανικής της Θράκης. Μια “άτυπη συμφωνία” υπήρξε ανάμεσα στις δύο μειονότητες. Ότι και η μία και η άλλη κατάλαβαν, αφού βρέθηκαν ενώπιος ενωπίω, πως είναι μειονότητες που υπήρξαν πάντα βάρος για τα εθνικά κράτη της Ελλάδας και της Τουρκίας. Και αυτή η διαπίστωση σημαίνει πως ανάμεσα σε ανθρώπους των δύο μειονοτήτων στήνεται μια αδιόρατη γέφυρα. Αυτό από μόνο του είναι ελπιδοφόρο. Αλλά θέλει ακόμη δουλειά. Είναι πια ανάγκη οι άνθρωποι καλής θέλησης να δουν από την αρχή όλα τα ζητήματα της μειονότητας. Και ασφαλώς η ελληνική πολιτεία, ως πολιτεία. Και όχι ως “εθνικό μαυσωλείο”.
Ο Σταμάτης Σακελλίων είναι δημοσιογράφος και θεολόγος
Comments
»